دانشنامه علایی
دانشنامه موسیقی ← کتاب شناسی ← موسیقی
اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ
1371 ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻼﻳﻲ، ﺳﻪ رﺳﺎﻟﻪ در ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ، ﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎم ﺗﻘﻲ ﺑﻴﻨﺶ، ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ.
توصیف کتاب:
دانشنامه علایی که دانشنامهای است تألیف ابن سینا به زبان فارسی در پنج علم منطق، طبیعیات (علم زیرین) هیئت، موسیقی و علم آنچه بیرون طبیعت است (علم برین)، میشود.
این اثر به پارسی است و در آن ابن سینا تلاش کردهاست تا آنجا که میتواند واژههای فارسی بکار برد.
در منابع عربی و فارسی به نامهای «الحکمةالعلائیة» «الرسالةالعلائیة» «حکمت علایی» و یا «کتاب علایی» نیز نامیده شدهاست.
زمانی که ابن سینا در اصفهان با حاکم آن خطه یعنی علاء الدین کاکویه می زیست علاء کاکویه اظهار می کند که بواسطه ی عربی بودن کتب حکمت از فهم فلسفه عاجزم و از بوعلی درخواست می کند که کتابی به پارسی بنگار که من فلسفه را خواهم فهمید.« اگر علوم اوایل بعبارات پارسی بودی، من توانستمی دانستن»( معین، محمد، مقدمه الهیات دانشنامه، ص هـ) ولی مطلعین می دانند که کاکویه پس از این تالیف هم بویی از حکمت نبرد « و از آن هیچ در نتوانست یافتن» (همان). به هر حال با آن ادعایش باعث شد که یکی از منظم ترین و منقح ترین کتب فارسی حکمت مشاء به وجود اید. نام این کتاب را دانشنامه ی علائی یا الحکمة العلائیه گفته اند. مهمترین بخش دانشنامه که مهمترین بخش فلسفه است همان الهیات یا علم برین است. چیزی که به تعبیر نویسنده اثر« اصلهای همه علمها اندر این علم درست شود و این علم را بآخر آموزند هر چند بحقیقت اول است»
از بخشهای مختلف کتاب سه بخش منطق، الهیات و طبیعیات از نوشتههای خود ابن سینا به جا ماندهاست و بخشهای مربوط به ریاضیات شامل هندسه، هیئت و حساب که در همان زمان از بین رفته بود را ابو عبید جوزجانی پس از وفات ابن سینا از نوشتههای دیگر او به تلخیص در آوردهاست.
بخش اول کتاب درباره منطق و بخش دوم با نام فلسفه برین درباره الهیات است. این کتاب نسخههای خطی فراوانی دارد. کتاب در سال ۱۳۱۵توسط احمد خراسانی تصحیح و ویرایش شدهاست. دکتر محمد معیننیز این کتاب را تصحیح نمودهاست.
دانشنامه علایی در حدود سال 487ق و در بغداد توسط غزالی مورد سرقت قرار گرفته و وی این اثر را به عربی ترجمه کرده و در زمره تالیفات خود به نام مقاصد الفلاسفه جای می دهد.
مقاصد الفلاسفه جای می دهد.